Hundo, Kato kaj Rato 狗-猫-鼠 （中世对照） （下篇 la dua parto）

    Foje mi aŭdis tian “nombradon de moneroj” el iu vaka ĉambro. Kiam mi puŝovris la pordon, mi trovis serpenton sur la trabo, kaj sur la planko kuŝis museto kun sango ĉe buŝangulo sed ankoraŭ spiranta. Mi prenis ĝin kaj metis ĝin en kartonon. Post longa tempo ĝi rekonsciiĝis kaj iom post iom povis manĝi , trinki kaj iri; en sekva tago verŝajne ĝi jam resaniĝis. Sed ĝi ne forfuĝis. Kiam mi metis ĝin sur la grundon, ĝi ofte kuris al iu homo kaj ascendis laŭ ties gambo ĝis la genuo. Metite sur manĝtablo, ĝi manĝis iom da legomrestaĵoj aŭ lekis bovlo-randon. metite sur mia skribtablo, ĝi libere iradis kaj, ekvidinte la inkŝtonon, ĝi lekmanĝis la inkon kiun mi frotpreparis. Tio ege surprizis kaj ĝojigis min. Iam mi aŭdis de mia patro, ke en Ĉinio troviĝis inksimio tiel granda kiel dikfingro. Ĝia hararo estis brile nigra. Ĝi dormis en penikujo. Ekaŭdinte inkfrotadon ĝi elsaltis, atendis ĝis oni finskribis kaj flanken metis sian reeningigitan penikon, kaj tiam ĝi ellekis la restantan inkon sur la inkŝtono kaj ree ensaltis en la penikujon. Mi mem ege aspiris havi tian inksimion, sed tio ne eblis. Kie ĝi troviĝis aŭ vendiĝis, ja neniu scias. “Pli bona io konsol ol nenio.” Tiu museto finfine povis esti rigardata kiel mia inksimio, kvankam ĝi lekmanĝis la inkon ne ĉiam ĝisatendinte ke mi finis skribon.

      有一回，我就听得一间空屋里有着这种“数钱”的声音，推门进去，一条蛇伏在横梁上，看地上，躺着一匹隐鼠，口角流血，但两胁还是一起一落的。取来给躺在一个纸盒子里，大半天，竟醒过来了，渐渐地能够饮食，行走，到第二日，似乎就复了原，但是不逃走。放在地上，也时时跑到人面前来，而且缘腿而上，一直爬到膝髁。给放在饭桌上，便检吃些菜渣，舔舔碗沿；放在我的书桌上，则从容地游行，看见砚台便舔吃了研着的墨汁。这使我非常惊喜了。我听父亲说过的，中国有一种墨猴，只有拇指一般大，全身的毛是漆黑而且发亮的。它睡在笔筒里，一听到磨墨，便跳出来，等着，等到人写完字，套上笔，就舔尽了砚上的余墨，仍旧跳进笔筒里去了。我就极愿意有这样的一个墨猴，可是得不到；问那里有，那里买的呢，谁也不知道。“慰情聊胜无”，这隐鼠总可以算是我的墨猴了罢，虽然它舔吃墨汁，并不一定肯等到我写完字。

    Nun mi jam ne povas klare memori, sed tio eble daŭris proksimume unu aŭ du monatojn. Iutage, subite mi sentis tian solecon ke “mi kvazaŭ perdis ion”. Mia museto ja ofte moviĝadis antaŭ mi, aŭ sur tablo, aŭ sur tero. Sed tiun tagon ĝi ne aperis dum longaj horoj, kaj eĉ ĉe la tagmanĝo ĝi ne montris sin, kvankam ĝi ordinare nepre venis tiam. Mi atendis kaj atendadis dum la restanta parto de tiu tago, sed mia museto ankoraŭ ne vidiĝis.

      现在已经记不分明，这样地大约有一两月；有一天，我忽然感到寂寞了，真所谓“若有所失”。我的隐鼠，是常在眼前游行的，或桌上，或地上。而这一日却大半天没有见，大家吃午饭了，也不见它走出来，平时，是一定出现的。我再等着，再等它一半天，然而仍然没有见。

    Mama Chang, la servistino kiu ĉiam vartis min, eble opiniis mian atendadon tro suferiga, malpeze paŝis al mi kaj flustris ion, kio tuj igis min kaj indigna kaj malĝoja kaj decidigis min fariĝi malamiko de la katoj. Ŝi diris, ke mia museto estis formanĝita de iu kato hieraŭvespere!  

      长妈妈，一个一向带领着我的女工，也许是以为我等得太苦了罢，轻轻地来告诉我一句话。这即刻使我愤怒而且悲哀，决心和猫们为敌。她说：隐鼠是昨天晚上被猫吃去了！

    Kiam mi perdis mian amatan, tio kaŭzis en mia koro malplenon, kiun mi volis plenigi per venĝo. 

    当我失掉了所爱的，心中有着空虚时，我要充填以报仇的恶念！

    Mia venĝo unue direktiĝis al la bunta kato bredita en mia domo kaj iom post iom disvastiĝis al ĉiuj katoj kiujn mi renkontis. Komence mi nur persekutis kaj atakis ilin, sed poste mi fariĝis pli lerta, kaj mi kapablis bati ilian kapon per ŝtonĵeto, aŭ mi logis ilin en vakantan ĉambron kaj batis ilin ĝis ili estis plene punitaj. Tiu batalo daŭris sufiĉe longe. Post tiam verŝajne neniu kato kuraĝis alproksimiĝi al mi. Tamen, ĉia ajn triumfo super ili ne faros min heroo. krome, ne estas multaj homo en Ĉinio, kiuj batalas kontraŭ katoj dum sia tuta vivo, sekve mi ne plu parolu pri ĉiuj miaj strategioj kaj milit-meritoj.

      我的报仇，就从家里饲养着的一匹花猫起手，逐渐推广，至于凡所遇见的诸猫。最先不过是追赶，袭击；后来却愈加巧妙了，能飞石击中它们的头，或诱入空屋里面，打得它垂头丧气。这作战继续得颇长久，此后似乎猫都不来近我了。但对于它们纵使怎样战胜，大约也算不得一个英雄；况且中国毕生和猫打仗的人也未必多，所以一切韬略、战绩，还是全部省略了罢。

     Sed post multaj tagoj, eble forpasis jam pli ol ses monatoj, hazarde mi ricevis neatenditan informon: mia museto fakte ne estis formanĝita de la kato sed mortigita sub la treto de Mama Chang, kiam ĝi volis grimpi sur ŝian gambon.

       但许多天之后，也许是已经经过了大半年，我竟偶然得到一个意外的消息：那隐鼠其实并非被猫所害，倒是它缘着长妈妈的腿要爬上去，被她一脚踏死了。

    Efektive tio ne estis konjektebla por mi. Nun mi jam ne povas bone memori kian reagon mi havis siatempe, sed kun katoj finfine mi ne repaciĝis. Post kiam mi venis al Beijing, mi kun aldonita malamikeco kondutis kontraŭ ili per pli kruelaj rimedoj, ĉar ili ja murdis la idojn de kunikloj. Tio donis instigon al la onidiro, ke mi estas malamiko de la kato. Nun ĉio ĉi tio apartenas al la pasinteco. Mi jam ŝanĝis mian sintenon kaj kondutas sufiĉe ĝentile al la katoj. En la plej netolerebla okazo mi nur forpelas sed nepre ne kontuzas ilin, por ne paroli pri murdo. Tio markas mian “progreson” dum la lastaj ajroj. Akumulinte multe da spertoj mi ekkonsciis, ke naŭ el dek homoj nature abomenas la ŝteladon de fiŝoj, viando aŭ kokidoj kaj kriadon en profunda moktmezo far la kato, kaj tiu abomeno kaŭzis malamon kontraŭ ĝi. Tamen, se mi volus forigi tiun malbenon por la homoj kaj kontuzis aŭ murdus ĝin, ĝi tuj fariĝus kompatinda kaj tiun abomenon oni direktos al mi. Tial, mia nuna metodo estas: kiam mi trovas katon, kiu kaŭzas abomenon al ni, mi iras al la pordo kaj laŭte krias:“Tju! For!” Kiam estiĝas iom da kvieto, mi revenas al mia kabineto. Tiamaniere mi povas ĉiam rezervi mian rajton gardi nian hejmon kontraŭ fremda agreso. Fakte tiu metodo estas ofte praktikata de la oficiroj kaj soldatoj en Ĉinio. Ili neniam volas komplete forbalai banditojn aŭ ekstremi malamikojn, ĉar se ili tiel farus, ili estos neglektataj, eĉ maldungigataj pro sia senutileco. Mi supozas, ke se mi klopodus pri la disvastigo de tiu taktiko, verŝajne ankaŭ mi havus la esperon fariĝi unu el la “mentoroj kiuj havas sur si la respondecon gvidi la junulojn”. Sed nun mi ankoraŭ ne faris la decidon tion fari. Mi estas ankoraŭ studanta kaj pripensanta tion.

21 debruaro, 1926 

       这确是先前所没有料想到的。现在我已经记不清当时是怎样一个感想，但和猫的感情却终于没有融和；到了北京，还因为它伤害了兔的儿女们，便旧隙夹新嫌，使出更辣的辣手。“仇猫”的话柄，也从此传扬开来。然而在现在，这些早已是过去的事了，我已经改变态度，对猫颇为客气，倘其万不得已，则赶走而已，决不打伤它们，更何况杀害。这是我近几年的进步。经验既多，一旦大悟，知道猫的偷鱼肉，拖小鸡，深夜大叫，人们自然十之九是憎恶的，而这憎恶是在猫身上。假如我出而为人们驱除这憎恶，打伤或杀害了它，它便立刻变为可怜，那憎恶倒移在我身上了。所以，目下的办法，是凡遇猫们捣乱，至于有人讨厌时，我便站出去，在门口大声叱曰：“嘘！滚！”小小平静，即回书房，这样，就长保着御侮保家的资格。其实这方法，中国的官兵就常在实做的，他们总不肯扫清土匪或扑灭敌人，因为这么一来，就要不被重视，甚至于因失其用处而被裁汰。我想，如果能将这方法推广应用，我大概也总可望成为所谓“指导青年”的“前辈”的罢，但现下也还未决心实践，正在研究而且推敲。

一九二六年二月二十一日

　　注释：

      ①这是陈源《致志摩》一文中的话。本文以及《朝花夕拾》中的其它篇章都多处引用陈源文章中的语句讥讽陈源。

Notoj:
1. Kolektita en Krioj.
2. Rilate al tiuj profesoroj kiel Chen Xiying kaj Xu Zimo(1896-1931) de la kliko de Moderna kritiko, kiu subtenis la nordajn militaristojn kaj atkis progresemajn klerulojn.
3. Frazo uzita de Xu Zimo por priskribi Chen Xiying kaj minaci al Lusin.
4. Denove rilate al Chen Xiying, kiu degradis verkojn de Lusin per la sugesto:“Li eble havas miksitajn motivojn...”
5. Esprimoj ofte uzataj de reakciaj profesoroj por kaŝi siajn verajn trajtojn.
6. Kutimoj laŭ malnova sistemo por aranĝi geedziĝon.

7. Laŭ folkloro ĉe Jangzi-rivera baseno, tiam estis la tempo por geedziĝo de ratoj.