凯撒《高卢战记》卷一第8节

译注:戴玨
8. Intereā eā legiōne, quam sēcum habēbat, mīlitibusque, quī ex prōvinciā convēnerant, ā lacū Lemannō, quī in flūmen Rhodanum īnfluit, ad montem Iūram, quī fīnēs Sēquanōrum ab Helvētiīs dīvidit, mīlia passuum decem novem mūrum in altitūdinem pedum sēdecim fossamque perdūcit. Eō opere perfectō praesidia dispōnit, castella commūnit, quō facilius, sī sē invītō trānsīre cōnārentur, prohibēre possit. Ubi ea diēs, quam cōnstituerat cum lēgātīs, vēnit et lēgātī ad eum revertērunt, negat sē mōre et exemplō populī Rōmānī posse iter ūllī per prōvinciam dare et, sī vim facere cōnentur, prohibitūrum ostendit. Helvētiī eā spē dēiectī nāvibus iūnctīs ratibusque complūribus factīs, aliī vadīs Rhodanī, quā minima altitūdō flūminis erat, nōn numquam interdiū, saepius noctū sī perrumpere possent cōnātī, operis mūnītiōne et mīlitum concursū et tēlīs repulsī hōc cōnātū dēstitērunt.
注:
eā legiōne…mīlitibusque] 方式离格有时指人。
mīlitibusque] 新招募的兵员。
mīlia] 空间范围宾格。
decem novem] = ūndēvīgintī, ‘十九’。
mūrum] mūrus, -ī: m. (常 复.) 防御墙。 此墙并非连续不断的,凯撒只在没有天然屏障的地方
加强了防御工事。
in altitūdinem pedum sēdecim] 字. ‘达十六呎的高度’。
pedum] 计量属格。
fossa, -ae: 阴. 壕沟,战壕。
perdūcō, -cere, -xī, -ctum: 及. (建筑物或其他工事)从一点延伸至另一点。
Eō opere perfectō] ‘工事完成后’, opus指营造的建筑物,而非劳动。
praesidium, -(i)ī: 中. 驻扎的守卫,警卫队。
dispōnō, -ōnere, -osuī, -ositum: 及. 部署,派驻。
castellum, -ī: 中. 据点,前哨。
commūniō, -īre, -īvī, -ītum: 及. (以驻军)加强防卫。
quō: 复. 连. (搭. 虚拟.) 以此,通过这些方法。
sē invitō] 独立离格,‘违背他的意愿’, 字. ‘他自己不愿意’。
invītus, -a, -um: 形. (类似副词) 不愿意,不情愿。
prohibēre] 宾语eōs省略掉了。
possit] 在过去时cōnārentur之后, 时态变为历史现在时(由dispōnit引入), 这样的转变常见。
cōnstituō, -uere, -uī, -ūtum: (不)及. 决定,确定(价格,等)。
revertērunt] 注意revertor的现在时系统用异相形式,完成时系统用的却是主动形式。
negat sē…posse] ‘说他不能…’, negāre = dīcere…nōn。
mōre et exemplō] ‘根据既有的做法和先例’。
exemplum, -ī: 中. 惯例,先例。
iter…dare] ‘给予通道’. iter, -ineris: 中. 通路,途径。
ūllī] 等同于cuiquam。 ūllus, -a, -um: 形. (用于否定结构) 任何; (做名词) 任何人,任何东西。
sī…cōnentur] 间接引语中的未来条件(直接: sī…cōnābiminī).
vim facere] ‘动用武力’。
prohibitūrum] = sē eōs prohibitūrum esse.
ostendō, dere, -dī, -tum: 及. 表明,让人知道(事实,意见)。
eā spē dēiectī] ‘失望’, 字. ‘被拆离那希望’。
dēiectī] dēiciō, -icere, -iēcī, -iectum: 及. 拆除,拆毁。
nāvibus…ratibus] 方式离格, ‘用船...和木筏’。 船只捆绑在一起,然后铺上木板成为浮桥。
ratibus] ratis, -is: 阴. 木筏。
complūribus] complūrēs, -ēs, -a: 形. 不少,很多。
aliī] ‘其他人’, aliī与Helvētiī是部分格同位关系。
vadīs] 途径离格。
quā: 关系, 不定. 副. 在那里,在那部分。
altitūdō, -inis: 阴. 深度。
nōn numquam: 副. (常写成一个词) 有时,数次。
interdiū: 副. 白天的时候,日间。
sī…possent cōnātī] ‘试着 (看)他们能不能…’, cōnātī是分词,与Helvētiī性数格一致, repulsī也是。 这些并非全面进攻,只是小队兵马零星的试探。
perrumpō, -umpere, -ūpī, -uptum: 及. 冲破,冲过。
mūnītiō, -ōnis: 阴. 防御工事。
concursus, -ūs: 阳. 进攻,交战,冲锋。
tēlum, -ī: 中. 投掷类武器 (尤. 箭矢)。
repulsī] repellō, -ere, reppulī, repulsum: 及r. 击退(敌人,进攻者)。
dēstitērunt] 主语是Helvētiī。 dēsistō, -istere, -titī: (不)及. (搭. 离.) 停止 (做)某事。
参考译文:
8. 在此期间,他利用现有的那个军团,还有从行省召集来的士兵,自流入霍若达努斯河的勒曼努斯湖(1)起,一直到分隔塞夸纳人和黑尔维提人地界的尤拉山脉,修筑了一条延绵十九哩,高十六呎的防御墙和堑壕(2)。工事完成后,他部署了小分队,在各个据点加强了守卫(3),如果黑尔维提人未经他同意尝试渡河,他便能较轻易地阻止他们。就在他与使者们约定的那天,他们回来了,他对使者们说,按罗马人的习俗与惯例,他不能让任何人取道通过行省,如果他们打算用武力,他表明会阻止他们。希望落空之后,黑尔维提人将一些船扎在一起,并造了不少木筏,有些人则从霍若达努斯河水位最低的地方涉浅滩而过,有时白天,更多是晚上,试探着看能不能闯过河来,被加固的工事,守兵的冲击,以及飞矛箭矢击退后,他们放弃了这个企图。
注:
8.1)霍若达努斯河流经勒曼努斯湖。
8.2)这条防线其实大部分是霍若达努斯河的陡峭崖岸,真正需要凯撒修筑防御工事的地方加起来不过三哩。
8.3)由于防线较长,而此时凯撒手下的士兵并不多,他只能在重要的据点分别安排少量的守军。